Toegankelijkheid, je doet het er niet even bij

Hoe zijn jullie betrokken geraakt bij het onderwerp toegankelijkheid?

Jan Jaap: “Een aantal jaar geleden viel bij mij het kwartje van toegankelijkheid. Ik vroeg aan een mevrouw met een taststok of ik haar kon helpen, want ik zag dat ze de deur van de winkel niet kon vinden. Ze mopperde wat op de glazen pui en nadat ik de deur geopend had, bedankte ze me, maar nog steeds een beetje gefrustreerd. Ik realiseerde me dat een alledaagse handeling waar ik niet over nadenk, namelijk een deur openen van een winkel, voor haar een obstakel bleek waar ze hulp bij nodig had. Zíj was niet in staat om een zo vanzelfsprekende handeling zelfstandig uit te voeren, omdat wíj onze omgeving niet hebben aangepast. En daar ontstond bij mij het vuur om mij in te zetten voor een toegankelijke samenleving.”

Sandra was 15 toen ze tijdens een bijbaan voor het eerst in aanraking kwam met mensen met een ernstige beperking en zich realiseerde dat we als mensen echt gelijkwaardig zijn. Later kwam het besef dat je wel de omgeving moet aanpassen om ervoor te zorgen dat iemand ook daadwerkelijk gelijkwaardig kan meedoen. “Hoe kunnen we met elkaar zorgen voor een omgeving waarin iedereen gelijkwaardig is? Dat is waar ik voor ga!”

Jan Jaap: “Toegankelijkheid betekent voor mij twee dingen. Aan de ene kant is dat de persoon met een beperking in staat stellen om iets zelfstandig te doen. Iemand met een visuele beperking kan bijvoorbeeld geholpen zijn met een training voor het lopen met een taststok. Maar daarnaast gaat het er ook om dat we de openbare ruimte, de samenleving toegankelijker maken.” 

Sandra: “En ik geloof heel erg dat we dat samen moeten doen. Bedrijven gaan echt niet bewust producten en diensten ontwerpen die niet voor iedereen toegankelijk zijn; bedrijven willen niemand bewust buitensluiten. Terwijl iedereen wel het recht heeft om zelfstandig een overeenkomst te kunnen sluiten. Ben jij als bedrijf bereid om echt iedereen toegang te geven tot de informatie die hij nodig heeft? Daarin zit voor mij de essentie.”

De European Accessibility Act treedt op 28 juni 2025 in werking. Waar zien jullie de grootste uitdagingen? 

Sandra: “Ik vind de enorme hoeveelheid content een grote uitdaging. Wat betreft de toegankelijkheid van een website zijn er binnen bedrijven vaak al mensen die daarover nadenken. Maar daarnaast zijn er ook veel andere documenten, zoals rapporten, handleidingen of overeenkomsten die voor iedereen toegankelijk zouden moeten zijn. Neem bijvoorbeeld banken of verzekeraars; daar gaan zoveel brieven de deur uit en is er zoveel mailcontact… daar zie ik nog wel een uitdaging.”

Jan Jaap: “Ik vind dat de bewustwording over toegankelijkheid nog veel sterker moet worden. Zo’n wet als de European Accessibility Act helpt daarin wel, maar het mooiste zou het natuurlijk zijn dat mensen uit zichzelf in beweging komen en niet omdat het van de overheid moet.”

Sandra vult aan: “Ja, en daarom vind ik het nog wel een uitdaging om de topmanagers te overtuigen van de noodzaak van toegankelijkheid. Zij hebben meestal niet zelf ervaren wat het is om buitengesloten te zijn, niet mee te kunnen doen. Maar zij zijn wel degenen van wie we het commitment, tijd en middelen, keihard nodig hebben. Want toegankelijkheid doe je er niet even bij.”

Sandra noemt ook de ketenverantwoordelijkheid als een grote uitdaging. Bedrijven gebruiken vaak systemen of plug-ins van leveranciers en díe zullen dus ook toegankelijk moeten worden. “Grote bedrijven zullen deels zelf ontwikkelen, maar bedrijven in de e-commerce besteden veel uit. En dus zijn zij afhankelijk van hun leveranciers en partners. Wie gaat die bal oppakken? En wie gaat dat betalen? Daar zie ik echt een uitdaging.”

Welke ontwikkelingen zien jullie op het gebied van toegankelijkheid? 

Sandra: “We zien veel beweging bij verzekeraars, banken en natuurlijk ook e-commerce bedrijven. We deden al veel onderzoek en gaven advies, maar dat ging eerst nog op onderdelen zoals bijvoorbeeld alleen de website. Nu zien we dat we dat de focus verschuift naar verbeteringen aanbrengen in het hele klantproces. Grotere organisaties herkennen vaker het belang van toegankelijkheid en vinden het ook noodzakelijk om daar stappen in te zetten. Daarnaast zie ik ook dat toegankelijkheid meeloopt met de trend van inclusie en gelijkwaardigheid. En op het moment dat iets geld kost, moet er vooralsnog wel een prikkel voor bedrijven zijn om iets te veranderen. Zolang de intrinsieke motivatie er niet is, zal Nederland niet gelijkwaardiger worden.” 

Jan Jaap ziet daarnaast ook nog andere ontwikkelingen: “Fysieke en digitale toegankelijkheid kruipen steeds dichter naar elkaar. Neem bijvoorbeeld een gemeentehuis. Daar gaat het niet alleen over fysieke toegankelijkheid, maar er is vaak ook een digitale aanmeldzuil, dus die moet ook voor mensen met een visuele beperking te gebruiken zijn. Daarnaast komt er ook meer aandacht voor bejegening. Want hoe spreek je iemand aan die blind is? Of hoe stel je iemand gerust die in paniek bij een geldautomaat staat en een helpdesk belt? De EAA geeft hier ook richtlijnen voor en bedrijven zijn zich ook steeds bewuster dat dit een belangrijk onderdeel van hun dienstverlening is. Verder zie je ook dat de ervaringsdeskundigen eerder vanaf het begin worden betrokken bij het ontwerpproces. Inclusief ontwerpen noemen we dat. Je ziet dit al meer gebeuren in de digitale wereld, maar ook bij het ontwerp van gebouwen en infrastructuur neemt dit toe.”

Er wordt ook meer gewerkt met ervaringsdeskundigheid. Jan Jaap: “We hebben vanuit Accessibility veel kennis over toegankelijkheid in huis. We werken steeds vaker samen met ervaringsdeskundigen die hun praktijkervaringen met ons delen. Het is vervolgens de kunst om vanuit zoveel individuele casussen het optimum te zoeken om over toegankelijkheid te kunnen adviseren. Want verschillende mensen hebben verschillende voorkeuren en daar heb je allemaal rekening mee te houden. Wij kunnen vanuit beide perspectieven naar klantvraagstukken kijken.” 

Wat zijn de grootste misvattingen over toegankelijkheid?

Sandra: “Dat er hapklare oplossingen zijn. Want die zijn er niet. Toegankelijkheid vraagt essentiële veranderingen in werkprocessen. De kwaliteit van de huidige diensten en producten voldoet niet meer, we gaan samen een nieuwe standaard neerzetten. Het is eigenlijk een heel nieuw vakgebied en we hebben nog een heleboel te leren.”

Jan Jaap vult aan: “Het is ook een utopie om 100% toegankelijk te zijn. Maar je kunt wel de ambitie hebben om te streven naar optimale toegankelijkheid.”

Hoe denken jullie dat toegankelijkheid er over 5 of 10 jaar uitziet?

Beiden noemen direct de inzet van AI. Jan Jaap: “Veel zaken die we nu nog handmatig aan websites verbeteren, zullen door AI ook gedaan kunnen worden. AI zal je website in de toegankelijkheidsmodus kunnen zetten bijvoorbeeld.”

Sandra: “De technische borging zal wel goed komen. Ik maak me wel zorgen over hoe iedereen mee kan komen in de digitalisering. Iedereen heeft recht op dezelfde informatie om tot een overeenkomst te kunnen komen. Iedereen heeft die informatie trouwens ook nodig om zijn plichten na te komen. Maar kunnen mensen met een beperking aan de juiste informatie over een dienst komen zodat ze weten wat die rechten en plichten zijn? Hoe zorgen we ervoor dat iedereen qua vaardigheden, kennis en financiële middelen mee kan doen in de digitaliseringsstroom?”

Daarnaast geeft Jan Jaap ook aan dat hij zich zorgen maakt over de kortetermijnvisie van bedrijven. “Zij willen nú aan de EAA voldoen, maar zorgen ze er ook voor dat hun diensten ook in de toekomst toegankelijk blijven? Het is belangrijk toegankelijkheid meteen op te nemen in de reguliere bedrijfsprocessen. Dat betekent op kennisniveau zorgen voor goede periodieke bijscholing en kennisoverdracht borgen in je inwerkprogramma van nieuwe medewerkers. En ook zorgen dat de taken, rollen en verantwoordelijkheden goed zijn belegd. Als je dit niet doet kun je na een jaar weer opnieuw beginnen.”

Wat vind je mooi aan je werk?

Sandra: “Het mooiste aan mijn werk vind ik dat ik zie dat bedrijven stappen maken. Dat ze hun taalgebruik aanpassen of een product. Ik vind het mooi als ik zie dat een bedrijf van onbewust onbekwaam opschuift naar de wil om te veranderen. En ik vind het mooi om dat echt samen te doen. Samen de bewustwording in een bedrijf vergroten, de kennis vergroten, en dan overdragen, zodat ik overbodig word.”

Jan Jaap: “Ik ben er trots op dat we met samenwerkende partners aan tafel zitten bij bijvoorbeeld de expertcommissie van de NEN die de nieuwe normering opstelt voor de toegankelijkheid van gebouwen. En dat we onze expertise kunnen delen met de toekomstige toezichthouders van de EAA. Of dat we bij ministeries worden uitgenodigd om te praten over toegankelijkheid. We doen veel aan bewustwording en beïnvloeding, we zijn een serieuze gesprekspartner.”

Voldoet jouw dienst al aan de EAA? Wil je weten wat logische stappen zijn om nu te gaan zetten? Neem gerust vrijblijvend contact met ons op. We helpen je graag op weg!

Ga naar het startpunt met alle informatie over de EAA