Toegankelijkheid: niet meer te missen in het onderwijscurriculum

Nieuws

Twee studenten oefen met het lopen met een stok, een van hen draagt een blinddoek

24 maart 2025

4,5 miljoen Nederlanders leven met een beperking. Dat kan een visuele, auditieve, motorische, cognitieve beperking zijn en/of neurodivergentie. Dat is 1 op de 4 personen. Je kent dus vast ook wel iemand voor wie de wereld een stukje minder toegankelijk is. “Het gaat niet over anderen, het gaat over óns!”, aldus Séverine Kas, van stichting Accessibility. Een paar jaar geleden ontstond ook bij Wil Mertens, collega Iwan Westerveen en andere collega’s van de Academie voor Duurzaam Gebouwde Omgeving (Avans Hogeschool) het besef dat toegankelijk bouwen een automatisme moet worden. Wil: “Dat geldt voor meer dingen: bio-based, duurzaamheid... dat zijn geen vakjes die je moet afvinken, maar dat hoort basiskennis te zijn en in je ontwerp te zitten. Als dat een automatisme is geworden, dan ontwerp je goed.”

Eerste stappen op weg naar universeel ontwerpen

Als een van de eerste hogescholen in Nederland heeft het onderwerp ‘toegankelijkheid’ bij Avans Hogeschool een vaste plek in het onderwijs-curriculum gekregen. Wil vertelt over de eerste stappen: “We deden twee keer per jaar een project, waarbij de eerstejaars studenten een nieuwbouw en een herbestemming ontwerpen. We nodigden constructeurs, architecten en aannemers uit om gastlessen te geven. Na een tijd ontstond de behoefte om ook andere invalshoeken te belichten, dus kwamen de brandweer en gemeente langs en kwam Séverine om over het onderwerp toegankelijkheid te vertellen.” Séverine is architect én ervaringsdeskundige, ze heeft het Usher-syndroom waardoor ze slechthorend is en blind zal worden. De lessen van Séverine maakten impact op de studenten. Wil: “Het is opeens geen ‘ver van mijn bed-show’ meer.”

Bevlogen docenten

In de jaren die volgen groeit het besef bij docenten om meer les te geven over toegankelijkheid. Wil: “We zaten net in de periode waarin we met collega’s gingen nadenken over de vernieuwing van het curriculum. We zijn in gesprek gegaan met Accessibility, maar ook met docenten, studenten én het bedrijfsleven om uit te vinden wat nodig was.” Séverine vult aan: “Het bouwen van nu is een complexe opgave en daar moet je als opleiding op anticiperen. Mooi om te zien dat jullie als school een beweging durven maken.”

Toegankelijkheid in vernieuwd curriculum

In het nieuwe onderwijscurriculum zijn voor ieder leerjaar doelen met betrekking tot toegankelijkheid opgenomen. Wil: “Je moet het wel doseren, je moet ervoor waken dat het een te grote brij wordt. In het eerste jaar starten we met een video-les met een introductie in inclusief denken en toegankelijkheid, gegeven door Séverine, gevolgd door een ervaringsworkshop. De reuring die ontstaat als er opeens allemaal studenten met rolstoelen, taststokken en ervarings- of simulatiebrillen door het gebouw gaan… Het blijft studenten bij en ik kreeg later opmerkingen als ‘zeg.. die trappen in ons gebouw.. dat kán toch eigenlijk niet zo?’ (Er zit geen tredemarkering op de traptredes. red.) Studenten gaan er meer over nadenken.” Ook in het tweede en derde jaar is ‘universeel bouwen’ vastgelegd in de blauwdruk van het curriculum. Tijdens projectonderwijs wordt toegankelijkheid een thema en leren de studenten al onderzoekend en ontwerpend toe te passen.

Hoe pak je het aan om toegankelijkheid in het curriculum te krijgen?

Séverine: “Je ziet dat op veel onderwijsinstellingen het curriculum boordevol zit. Het is slim om dan klein te beginnen, met bijvoorbeeld één gastles.” Wil: “Het verlangen om toegankelijkheid in het curriculum te krijgen is bij ons langzaam ontstaan. Het begint met een paar bevlogen docenten en wat geïnteresseerde studenten. Ik adviseer andere scholen dan ook om gewoon te beginnen. Inderdaad met een gastles of ervaringsworkshop.” Op de website van Accessibility staan allerlei mogelijkheden. Ook is er een toolkit in de maak waar je als docent gebruik van kunt maken, zodat je niet zelf het wiel hoeft uit te vinden. Bij Accessibility werken adviseurs met een didactische achtergrond die graag in gesprek gaan met docenten en opleidingsmanagers om toegankelijkheid structureel in het lesprogramma op te nemen. Wil: “Ben je met een paar enthousiastelingen… plant het zaadje en dan moet je er gewoon voor gaan!”

Bekijk in dit filmpje hoe de kennismakingsmodule voor de eerstejaars van Avans Hogeschool eruitziet.