Alles wat je wilt horen over voorleessoftware

Voorleessoftware leest de tekst op schermen voor

Voorleessoftware, ook wel een screenreader genoemd, is een programma dat tekst op het scherm voorleest met behulp van een synthetische stem. Vroeger waren de stemmen heel blikkerig en monotoon. Tegenwoordig klinken ze gelukkig een stuk beter, vooral op mobiele apparaten. Voor de computer moet je vaak een stem kopen.

Een screenreader leest niet alleen tekst voor, maar benoemt ook elementen van de interface of webpagina. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een venster, een knop, kop boven een tekst of een lijst. Verder worden gebeurtenissen zoals meldingen automatisch voorgelezen.

Een screenreader kan ook ingetoetste letters en woorden tijdens het invoeren voorlezen. Hierdoor krijgt de gebruiker meteen het resultaat te horen.

Onderzoek naar veelgebruikte voorleessoftware 

Het Engelstalige platform voor hulpmiddelen in digitale toegankelijkheid WebAIM deed onderzoek naar de verschillende vormen en versies van voorleessoftware. Uit dit internationale onderzoek bleek dat het de onderstaande voorleessoftware veel wordt gebruikt:

• JAWS
• NVDA
• VoiceOver

WebAIM heeft een enquête gedaan naar het gebruik van screenreaders. Daaruit kwam naar voren dat 66% van de respondenten JAWS als standaard screenreader gebruikte. Daarnaast gebruikt 64,9% NVDA. En 39,6% van de respondenten werkt graag met VoiceOver.

Situatie in Nederland wijkt af

Bij dit onderzoek plaatsen we wel de volgende kanttekening. Meer dan de helft, namelijk 60% van de respondenten, allemaal ervaren computergebruikers, woont in de VS. Slechts 23% woont in Europa. Voor Nederland zijn er (nog) geen exacte cijfers. Het onderzoek geeft dus een goede indruk van het gebruik van screenreaders, maar het is niet representatief. In Nederland gebruikt men meestal de Dolphin screenreader, al zien we hier dat deze software langzamerhand uitgefaseerd raakt. Leveranciers stappen dan bijvoorbeeld over naar JAWS.

Zo werkt voorleessoftware

Een screenreader benadert een webpagina lineair. Dat betekent dat hij bovenaan de pagina begint en van links naar rechts voorleest. Alsof het een tekstdocument is. Daarnaast bepaalt de html-code de volgorde. Daarom is het correcte gebruik van html-code zo belangrijk.

Zodra je een screenreader start leest hij eerst de titel van de webpagina voor en dan begint hij met de andere tekst. Alle elementen die je kunt uitspreken worden genoemd, dus ook de koppen en de knoppen, tabellen en labels, invoervelden en beschrijvingen van afbeeldingen.

Hulpmiddelen voor het navigeren

De screenreader heeft een aantal hulpmiddelen voor navigatie waarmee je als gebruiker naar bepaalde delen of elementen kunt springen. Want zonder deze hulpmiddelen is het lastig voor de gebruiker om overzicht te houden van de webpagina. 

Een ervaren screenreadergebruiker navigeert eerst naar het gewenste oriëntatiepunt. Dat kan bijvoorbeeld het navigatiegedeelte bovenaan de pagina zijn, het gedeelte met 'main content' of de footer.

Navigeren op koppenstructuur

Andere screenreadergebruikers gebruiken de functie die een overzicht van koppen geeft. Als de pagina logisch en goed is opgebouwd krijgt de gebruiker op die manier een soort inhoudsopgave. Net zoals in een boek. Een goede kop en koppenstructuur beschrijft de inhoud die eronder staat. Zo krijg je dus al een indruk van de inhoud van de pagina. 

Navigeren met sneltoetsen 

Ook biedt de screenreader sneltoetsen om bijvoorbeeld het zoeken naar bepaalde elementen makkelijker te maken. Want een gebruiker met een visuele beperking begrijpt de structuur van de webpagina niet zo snel als een ziende gebruiker.

Navigeren met websitelinks

Tot slot de links naar andere webpagina's. Voor een gebruiker van een screenreader is het onoverzichtelijk als de links in de tekst verwerkt zitten en het niet duidelijk is waar ze naar verwijzen. De screenreader kan, net als bij koppen, ook een lijst met links weergeven en ze voorlezen. NVDA biedt bijvoorbeeld de sneltoets 'K' om langs de websitelinks te
gaan.

Testen met een screenreader

Wanneer je zelf je pagina wil gaan testen met NVDA kun je via de link die we hieronder delen meer informatie vinden over welke sneltoetsen er zijn. In het kort kun je hiermee de 'tab' toets gebruiken om te navigeren door interactieve elementen, de 'enter' toets om een knop of link te activeren en de 'pijltjes'-toetsen gebruik je om de tekst regel voor regel te laten voorlezen.