Interne opleiding toegankelijkheid DUO
Als grote overheidsorganisatie is het voor DUO van belang dat hun websites en webapplicaties zo toegankelijk mogelijk zijn. Om sneller te kunnen reageren op toegankelijkheidsissues én de wettelijk verplichte audits zelf te kunnen verzorgen ontwikkelde Stichting Accessibility een onderwijsplan, waarmee twee DUO-medewerkers intern opgeleid konden worden tot toegankelijkheidsexpert.
Belangrijke cijfers
- deelnemers opleiding
- 2
- websites + beveiligde portalen DUO
- 12 + 10
- Diploma Tester Toegankelijkheid uitgegeven
- 2021
- medewerkers werkzaam in IT
- 850
Doel
DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) verzorgt de bekostiging van onderwijsinstellingen, verstrekt studiefinanciering en tegemoetkoming schoolkosten, int lesgelden en studieschulden, organiseert school-, staats- en inburgeringsexamens, erkent diploma’s en beheert het diplomaregister. Als overheidsdienst zijn ze wettelijk verplicht om toegankelijke websites en webapplicaties te bieden. Omdat DUO over veel websites en applicaties beschikt werkt het een stuk efficiënter om voor de verplichte audits niet afhankelijk te zijn van derden, maar deze intern te laten uitvoeren. Bovendien volgen de ontwikkelingen in digitale toegankelijkheid elkaar zo snel op, dat het zinvol is om die kennis in huis te halen, en medewerkers op te leiden die zich volledig kunnen gaan bezighouden met digitale toegankelijkheid. Het doel is dat deze ontwikkeling vervolgens ook zal zorgen voor meer bewustwording met betrekking tot toegankelijkheid binnen DUO, met name bij de collega’s die zich bezighouden met het ontwerpen en programmeren van nieuwe websites en applicaties.
Vertrekpunt
Omdat DUO een vrij grote afdeling UX heeft, waarin het gebruikersonderzoek centraal staat, is al wel bekend dat veel van de websites en applicaties nog niet volledig toegankelijk zijn. Dat heeft ook met het volume te maken. De grote openbare hoofdwebsite, bedoeld voor studenten en mensen die hun studielening terugbetalen, is als eerste ge-audit en op toegankelijkheid verbeterd. Maar voor tal van andere websites geldt dat nog niet.
Het Tijdelijk Besluit Digitale Toegankelijkheid zorgt voor meer urgentie. Er vinden sessies plaats over toegankelijkheid en Ernst Ploegman wordt geïnstalleerd in zijn rol als Accessibility Officer. Hij realiseert zich dat als je een breed digitaal aanbod hebt en snel wil schakelen, je liever niet afhankelijk wil zijn van een externe partij.
Stichting Accessibility is al in beeld omdat zij de audits verzorgen. Tijdens een congres raakt Ploegman in gesprek met Ron Beenen, destijds nog werkzaam voor de stichting, en zo ontstaat het idee voor een opleidingstraject, dat in grote lijnen lijkt op hoe de stichting eigen medewerkers opleidt tot toegankelijkheidsexpert. Stichting Accessibility schrijft een opleidingsplan, passend bij DUO, met als doel om DUO zélf de mogelijkheid te geven om audits uit te voeren en toegankelijkheid te borgen. Software testers Edith Franconi en Wouter de Boer melden zich aan om deze opleiding, naast hun dagelijkse werk, te gaan volgen.
Uitdagingen
De opleiding gaat van start tijdens de tweede lockdown in het najaar van 2020. Aanvankelijk zouden er wekelijkse lesdagen zijn, nu moet alles online plaatsvinden. Dat maakt dat zowel aan de kant van de opleiders als van de studenten flexibiliteit wordt gevraagd. De situatie beïnvloedt ook het lesprogramma, want oorspronkelijk was het de bedoeling dat Franconi en De Boer zich deels zouden focussen op interne sites van DUO. Vanwege autorisatieproblemen is dat op afstand niet mogelijk.
Vanuit Stichting Accessibility wordt opgemerkt dat bepaalde onderdelen uit het lesprogramma meer moeten worden uitgediept of nader toegelicht. Een van de docenten,
Twan van Houten, noemt het traject voor hen als opleiders ‘ook een leerproces’.
Franconi merkt op dat de opleiding veel tijd kost: ‘Het is niet iets om er in de avonduren even bij te doen naast je normale werk, je moet er echt tijd voor vrijmaken.’
En De Boer ontdekt dat Digitale Toegankelijkheid niet in steen gebeiteld is. ‘Wanneer je niet voldoet aan een bepaald succescriterium en je op zoek gaat naar een oplossing, moet je ook opletten of je met de gekozen oplossing de usability niet verslechtert. Het is dus niet altijd zo zwart-wit. Welke gebruikservaring levert een oplossing op? Dat is van belang.’
Oplossing
De omvorming van de interne opleiding naar een meer allround opleiding tot toegankelijkheidsexpert blijkt niet bezwaarlijk. Ondanks het feit dat interne sites niet kunnen worden geïnspecteerd, blijkt de algemene kennis en ervaring die opgedaan wordt goed toepasbaar.
Omdat het bij sommige issues met digitale toegankelijkheid niet meteen duidelijk is of ze nou goed of fout zijn, komt het ook voor dat de studenten een ‘fout’ ontdekken die de docenten nog niet hebben opgemerkt. Franconi: ‘Dat is natuurlijk heel erg leuk, dan merk je dat je het in de vingers krijgt.’ De Boer: ‘En het zegt ook iets over hoe je op verschillende manieren naar toegankelijkheid kunt kijken.’
En nu...
Na de laatste examens, begin april 2021, begint het echt voor Franconi en De Boer. De twee nieuwe toegankelijkheidsexperts zullen audits gaan uitvoeren volgens de standaard WCAG-EM (Website Accessibility Conformance Evaluation Methodology). Daarnaast willen ze proberen om vroeg in het proces aan te haken bij hun programmerende collega’s. De Boer: ‘Als je tijdens de bouw van een digitaal product al rekening houdt met bepaalde toegankelijkheidscriteria hoeven wij daar in een later stadium niet zoveel tijd meer aan te besteden.’
De twee zullen dus hun kennis over gaan dragen aan collega’s. Deels om digitale toegankelijkheid in de hele organisatie te laten landen, maar ook omdat DUO nu eenmaal veel websites en applicaties maakt. Het volume is hoog, de noodzaak tot auditen dus ook.
Franconi: ‘Het feit dat toegankelijkheid niet altijd een kwestie van zwart-wit is stelt gerust. Van tevoren dacht ik: als wij straks de audits gaan uitvoeren komt iedereen naar ons met vragen, en moeten wij alles precies weten. Maar toegankelijkheid is een breed thema waarover we elke dag weer nieuwe dingen zullen leren.’
Ploegman voegt toe: ‘Ik zit in de Compliance-hoek en ik ga een aantal beheersmaatregelen opstellen. Teams moeten kunnen aantonen dat ze die beheersmaatregelen toepassen. Dus van alle kanten proberen we daarop te pushen. Zodat wanneer een bouwer, een ontwerper en een tester aan de slag gaan met een scherm, ze precies weten waar ze op moeten letten.’
Wat vonden de deelnemers?
‘Fijne afwisselende opleiding, met elke week een andere docent. Iedereen heeft zijn eigen expertise, daardoor leer je digitale toegankelijkheid van verschillende kanten kennen. We begonnen met theorie en basiskennis en al snel volgden praktijkoefeningen. We gaan nu beginnen met de audits, vooral de interne websites en applicaties zijn daaraan toe. En we zullen ook opleidingen gaan opzetten binnen DUO, dat zullen veelal online modules zijn. Het grote voordeel is dat we ons nu volledig op toegankelijkheid kunnen gaan richten; we hoeven het er niet meer naast te doen.’
Edith Franconi – software tester
‘Je merkte dat de docenten een achtergrond hadden als ontwikkelaars. Edith en ik zijn van huis uit testers, dus heel erg gewend om toegankelijkheid te testen met bijvoorbeeld tools als spraaksoftware. We hebben veel geleerd over hoe je in de code bepaalde toegankelijkheidsissues moet opsporen omdat je daar de beste informatie krijgt. Die kennis is echt hard nodig om een goede audit uit te voeren. Naast de audits die wij zelf uitvoeren moeten we ook ervoor zorgen dat de mensen die de websites en applicaties ontwikkelen nu al met hun vragen komen, zodat we straks, als we ze auditen, hopelijk minder fouten gaan vinden.’
Wouter de Boer – software tester
‘Ik ben heel blij dat we via deze opleiding digitale toegankelijkheid veel beter kunnen borgen binnen DUO. Nu zijn we een stuk minder afhankelijk van een externe partij om de noodzakelijke audits uit te voeren. Onze ambitie is om dit jaar onze websites en applicaties op niveau B te krijgen waar het gaat om toegankelijkheid. En voor de grote publiekswebsites voor studerenden willen we uiteindelijk toewerken naar A.’
